Khi Israel không kích các mục tiêu tại Iran, thị trường năng lượng toàn cầu chao đảo dữ dội. Giá dầu Brent đã tăng hơn 7% trong một ngày, đạt mức cao nhất 5 tháng qua. Nỗi lo không chỉ đến từ sự gián đoạn nguồn cung trực tiếp của Iran – nhà sản xuất dầu lớn thứ ba Trung Đông – mà còn từ nỗi ám ảnh mang tên eo biển Hormuz.

Mặc dù Iran chỉ chiếm 5% sản lượng xuất khẩu dầu thế giới, eo biển Hormuz do nước này kiểm soát lại là tuyến đường huyết mạch vận chuyển 21 triệu thùng dầu mỗi ngày, chiếm 30% nguồn cung dầu biển toàn cầu. Các quốc gia Vùng Vịnh cũng phụ thuộc hoàn toàn vào tuyến đường này.

Khả năng Iran đóng cửa eo biển Hormuz để trả đũa có thể là một thảm họa kinh tế. Goldman Sachs dự báo giá dầu sẽ vượt 120 USD/thùng nếu kịch bản này xảy ra. Ngoài dầu, 25-30% khí đốt hóa lỏng cũng đi qua eo biển này.

Hiện tại, xuất khẩu dầu của Iran từ đảo Kharg đã gần như đình trệ. Các nước láng giềng như Iraq, Qatar, Kuwait cũng giảm sản lượng. Israel cũng chịu thiệt hại nặng nề: nhà máy lọc dầu Haifa đóng cửa, hai mỏ khí đốt ngoài khơi lớn phải ngừng hoạt động, ảnh hưởng đến nguồn cung của Ai Cập và Jordan.

Sự tăng vọt của giá dầu ngay lập tức làm dấy lên mối lo ngại về lạm phát tái bùng phát. Tiến sĩ Hamzeh Al Gaaod giải thích: chi phí sản xuất tăng cao khi giá dầu tăng sẽ được chuyển sang người tiêu dùng, đặc biệt là các mặt hàng tiêu thụ nhiều năng lượng như thực phẩm, quần áo, hóa chất.

Nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới cho thấy mỗi 10% tăng giá dầu có thể kéo theo 0.4% tăng CPI toàn cầu trong 12 tháng. Điều này đặt ra thách thức lớn cho các ngân hàng trung ương đang nỗ lực cắt giảm lãi suất để thúc đẩy tăng trưởng.

Nếu giá dầu duy trì trên 75 USD/thùng, lạm phát năng lượng tại các nước G7 có thể tăng 5% trong năm tới, giáng đòn mạnh vào nền kinh tế toàn cầu.

Thị trường tài chính toàn cầu đã phản ứng: S&P 500 và Nasdaq của Mỹ giảm hơn 1%; các thị trường lớn châu Âu chìm trong sắc đỏ; Ai Cập lao dốc 7.7%, Tel Aviv 35 giảm 1.5%. Vàng, tài sản trú ẩn an toàn, tăng giá mạnh, có thể vượt 3.500 USD/ounce nếu xung đột kéo dài. Chỉ số biến động VIX tăng 13% phản ánh sự lo lắng của nhà đầu tư.

Ngành hàng không là một trong những nạn nhân đầu tiên khi không phận Iran, Iraq, Jordan, Israel bị đóng cửa. Các hãng bay lớn buộc phải hủy hoặc chuyển hướng chuyến, gây hỗn loạn và tăng chi phí. Emirates tạm dừng bay đến Iraq, Jordan, Lebanon, Iran; Etihad hủy Tel Aviv; Qatar Airways dừng bay đến Iran, Iraq và Syria. Việc bay vòng không chỉ tốn thời gian mà còn đốt nhiều nhiên liệu và phát sinh phí bảo hiểm rủi ro.

Chuỗi cung ứng toàn cầu, vốn chưa hồi phục hoàn toàn từ đại dịch và căng thẳng Biển Đỏ (làm tăng chi phí vận chuyển 200-300%), lại đối mặt thử thách nghiêm trọng hơn. Chuyên gia Peter Sand cảnh báo bất kỳ sự chuyển hướng vận tải biển nào thêm nữa sẽ đẩy giá cước tăng vọt, kèm theo phụ phí an ninh. Eo biển Hormuz chiếm 15-17% thương mại đường biển toàn cầu.

Một cuộc chiến toàn diện trong khu vực, dẫn đến việc đóng cửa eo biển Hormuz, sẽ là thảm họa kinh tế. ICIS dự báo giá dầu tăng phi mã, lạm phát không kiểm soát, chuỗi cung ứng đứt gãy làm tê liệt thương mại quốc tế, gây thiếu hụt hàng hóa và ngừng trệ sản xuất.

Hậu quả cuối cùng có thể là "một cuộc suy thoái toàn cầu nghiêm trọng hoặc thậm chí là khủng hoảng" khi hoạt động kinh tế đình trệ dưới sức ép của giá năng lượng tăng, lạm phát ngoài tầm kiểm soát và chuỗi cung ứng sụp đổ.

Bên cạnh đó, các chuyên gia RAND và Brookings nhận định, các cuộc tấn công của Israel khó lòng xóa sổ hoàn toàn chương trình hạt nhân Iran. Ngược lại, chúng có thể đẩy Iran theo đuổi vũ khí hạt nhân quyết liệt hơn, châm ngòi cho một cuộc chạy đua vũ trang khu vực và gia tăng bất ổn chiến lược lâu dài.

Xung đột này cũng đánh dấu sự chấm dứt chiến lược "chiến tranh ủy nhiệm" giữa hai nước, mở ra một giai đoạn cạnh tranh với các liên minh mới khó lường, dẫn đến suy yếu niềm tin và hợp tác kinh tế toàn cầu.