Ngành dịch vụ ăn uống (F&B) như nhà hàng, quán ăn, quán cà phê luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro cháy nổ do đặc thù hoạt động liên quan đến nguồn nhiệt lớn, khí gas, hệ thống điện phức tạp và mật độ người qua lại đông đúc. Một sự cố cháy dù nhỏ cũng có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng về người, tài sản và danh tiếng thương hiệu. Do đó, công tác phòng cháy chữa cháy (PCCC) không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là yếu tố sống còn, thể hiện trách nhiệm của chủ cơ sở đối với khách hàng, nhân viên và cộng đồng. Bài viết này sẽ cung cấp hướng dẫn toàn diện về PCCC cho các cơ sở F&B, từ việc nhận diện rủi ro đến triển khai các biện pháp phòng ngừa, ứng phó và tuân thủ quy định pháp luật.
Nền Tảng Pháp Lý Về PCCC Cho Cơ Sở F&B
Việc không tuân thủ các quy định về PCCC có thể dẫn đến phạt hành chính, đình chỉ hoạt động, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng.
Tại Việt Nam, các quy định về PCCC được ban hành nhằm đảm bảo an toàn cho mọi loại hình cơ sở kinh doanh, trong đó có nhà hàng, quán ăn, quán cà phê. Các cơ sở này thuộc đối tượng phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của Luật Phòng cháy và chữa cháy, Nghị định 136/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Phòng cháy và chữa cháy và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng cháy và chữa cháy, cùng các thông tư hướng dẫn liên quan. Chủ cơ sở cần nắm vững các yêu cầu về giấy phép PCCC, thiết kế PCCC, trang bị phương tiện PCCC, xây dựng phương án chữa cháy và tổ chức huấn luyện nghiệp vụ PCCC cho nhân viên.
Nhận Diện Các Nguồn Nguy Hiểm Cháy Nổ Đặc Thù
Để phòng ngừa hiệu quả, việc đầu tiên là phải nhận diện đúng các nguy cơ cháy nổ tiềm ẩn trong môi trường F&B:
Khu vực bếp
Đây là trung tâm của mọi hoạt động, cũng là nơi tiềm ẩn nguy cơ cao nhất. Nhiệt độ cao, dầu mỡ tích tụ, hệ thống ống hút khói bám đầy dầu mỡ, bình gas, thiết bị điện công suất lớn, và sự thiếu cẩn trọng trong thao tác nấu nướng đều có thể là nguyên nhân gây cháy.
Hệ thống điện
Sử dụng nhiều thiết bị điện như tủ lạnh, bếp từ, lò nướng, máy pha cà phê, điều hòa, hệ thống chiếu sáng... Quá tải đường dây, chập điện do dây cũ hỏng, đấu nối sai quy cách hoặc không có aptomat tự ngắt là những nguyên nhân phổ biến.
Hệ thống gas
Rò rỉ khí gas từ bình, van, đường ống dẫn do lắp đặt không đúng kỹ thuật, bảo trì kém hoặc hết hạn sử dụng có thể dẫn đến cháy nổ nghiêm trọng.
Vật liệu dễ cháy
Trang trí nội thất bằng gỗ, vải, rèm, bàn ghế, vật liệu cách âm dễ cháy hoặc sắp xếp đồ đạc lộn xộn, cản trở lối thoát nạn.
Người và không gian
Mật độ khách hàng đông đúc, đặc biệt vào giờ cao điểm, nếu xảy ra sự cố có thể gây hoảng loạn, khó khăn trong việc thoát nạn và sơ tán.
Giải Pháp PCCC Toàn Diện Từ Bếp Đến Khách Hàng
Thông số kỹ thuật
Phòng cháy chữa cháy cần được xem xét và triển khai đồng bộ trên mọi khía cạnh của cơ sở F&B, từ khu vực chế biến đến không gian phục vụ khách hàng.
An toàn tuyệt đối tại khu vực bếp
Đảm bảo vệ sinh:
Vệ sinh định kỳ và thường xuyên toàn bộ khu vực bếp, đặc biệt là hệ thống hút khói, ống dẫn dầu mỡ để tránh tích tụ chất dễ cháy. Dầu mỡ bám trên các bề mặt nóng là nguyên nhân hàng đầu gây cháy. Sử dụng vật liệu không cháy hoặc khó cháy cho tường, trần, sàn bếp.
Hệ thống gas:
Lắp đặt hệ thống gas theo đúng tiêu chuẩn kỹ thuật, có van ngắt tự động khi có sự cố rò rỉ. Kiểm tra định kỳ ống dẫn gas, van khóa, bình gas để phát hiện sớm các dấu hiệu hư hỏng, rò rỉ. Kho chứa bình gas phải tách biệt, thông thoáng, có biển cấm lửa rõ ràng.
Thiết bị điện bếp:
Sử dụng thiết bị điện có nguồn gốc rõ ràng, đạt chuẩn an toàn. Đường dây điện phải được bọc cách điện tốt, đi âm tường hoặc trong ống bảo vệ, có aptomat riêng cho từng thiết bị công suất lớn để tránh quá tải. Hạn chế sử dụng nhiều thiết bị trên cùng một ổ cắm.
Kiểm soát nguy cơ cháy từ hệ thống điện và gas
Định kỳ kiểm tra, bảo trì toàn bộ hệ thống điện của cơ sở, bao gồm đường dây, ổ cắm, công tắc, bảng điện. Thay thế ngay các thiết bị, dây dẫn cũ hỏng. Không câu mắc điện tùy tiện, không để dây điện bị kẹp, đè nén hoặc gần nguồn nhiệt.
Đối với hệ thống gas, ngoài việc kiểm tra rò rỉ, cần trang bị các cảm biến báo rò rỉ gas để cảnh báo sớm. Tuyệt đối không tự ý sửa chữa hoặc can thiệp vào hệ thống gas nếu không có chuyên môn.
Đảm bảo lối thoát nạn và thoát hiểm thông thoáng
Các lối thoát nạn phải luôn thông thoáng, không bị cản trở bởi đồ đạc, vật liệu hoặc rác thải. Đảm bảo đủ số lượng và chiều rộng lối thoát theo quy định của pháp luật PCCC (ví dụ: theo các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn cháy cho nhà và công trình). Biển chỉ dẫn thoát nạn phải được lắp đặt rõ ràng, dễ nhìn thấy, có đèn chiếu sáng khẩn cấp hoạt động ngay cả khi mất điện.
Trang bị và duy trì thiết bị PCCC hiệu quả
Bình chữa cháy:
Trang bị đầy đủ các loại bình chữa cháy phù hợp với từng khu vực (bình bột ABC cho các đám cháy loại A, B, C; bình CO2 cho các đám cháy điện, dầu mỡ). Bình phải đặt ở vị trí dễ thấy, dễ lấy, không bị che khuất và được kiểm tra, bảo dưỡng định kỳ, đảm bảo còn hạn sử dụng.
Hệ thống báo cháy tự động:
Lắp đặt hệ thống báo cháy tự động gồm các đầu báo khói, báo nhiệt, chuông báo động, nút ấn báo cháy khẩn cấp. Hệ thống này cần được kiểm tra hoạt động định kỳ để đảm bảo hiệu quả khi có sự cố. Để nâng cao hiệu quả cảnh báo và hỗ trợ công tác ứng phó, việc trang bị thiết bị truyền tin báo cháy CBXstd là một lựa chọn đáng cân nhắc. Thiết bị này có khả năng truyền tải tín hiệu báo cháy nhanh chóng, hỗ trợ các bên liên quan tiếp nhận thông tin kịp thời, từ đó giúp rút ngắn thời gian triển khai các biện pháp ứng phó, giảm thiểu tối đa thiệt hại về người và tài sản. CBXstd được xem là một cấu phần quan trọng trong hệ thống an toàn cháy nổ tổng thể, góp phần hoàn thiện quy trình cảnh báo và ứng cứu tại các cơ sở kinh doanh F&B, sẵn sàng cho việc kết nối với Cơ Sở Dữ Liệu PCCC & CNCH quốc gia theo lộ trình của Bộ Công An.
Hệ thống chữa cháy vách tường hoặc sprinkler:
Đối với các cơ sở quy mô lớn hoặc có yêu cầu bắt buộc, cần lắp đặt và bảo trì hệ thống chữa cháy vách tường (cuộn vòi, lăng phun) hoặc hệ thống chữa cháy tự động Sprinkler theo đúng tiêu chuẩn.
Huấn luyện và nâng cao năng lực ứng phó cho nhân viên
Đào tạo nghiệp vụ PCCC: Toàn bộ nhân viên, từ quản lý đến phục vụ, bếp, bảo vệ, đều phải được huấn luyện kiến thức PCCC cơ bản, kỹ năng sử dụng các phương tiện chữa cháy tại chỗ, kỹ năng thoát hiểm, cứu người bị nạn.
Xây dựng phương án chữa cháy: Xây dựng phương án chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ chi tiết, được phê duyệt bởi cơ quan PCCC có thẩm quyền. Phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng cá nhân trong tình huống khẩn cấp (người báo cháy, người ngắt điện/gas, người hướng dẫn khách thoát hiểm, người sơ cứu...). Tổ chức diễn tập phương án định kỳ để nhân viên thuần thục các thao tác và quy trình.
Nâng cao ý thức an toàn cho khách hàng
Nội quy PCCC: Treo bảng nội quy PCCC, sơ đồ thoát hiểm rõ ràng ở những vị trí dễ thấy trong nhà hàng, quán ăn, quán cà phê. Điều này giúp khách hàng nắm được các quy định và hướng dẫn khi có sự cố.
Giám sát và nhắc nhở: Nhân viên cần thường xuyên giám sát, nhắc nhở khách hàng tuân thủ các quy định về an toàn cháy nổ, ví dụ không hút thuốc tại khu vực cấm, không mang vật liệu dễ cháy vào cơ sở.
Kế Hoạch Ứng Phó Khẩn Cấp
Một kế hoạch ứng phó khẩn cấp rõ ràng là yếu tố then chốt. Kế hoạch này cần bao gồm:
- Quy trình báo động: Khi phát hiện cháy, cần có quy trình báo động rõ ràng (hô hoán, ấn chuông báo cháy, gọi điện PCCC 114).
- Quy trình ngắt nguồn: Hướng dẫn ngắt hệ thống điện và gas tổng để tránh cháy lan và nổ.
- Hướng dẫn thoát nạn: Chi tiết các lối thoát hiểm, điểm tập kết an toàn. Ưu tiên sơ tán khách hàng và người bị nạn.
- Sử dụng thiết bị tại chỗ: Hướng dẫn nhân viên sử dụng bình chữa cháy và các thiết bị PCCC ban đầu để khống chế đám cháy nhỏ.
- Cứu hộ và sơ cứu: Các bước cơ bản trong việc cứu hộ người bị nạn và sơ cứu y tế ban đầu.
- Phối hợp: Quy trình phối hợp với lực lượng PCCC chuyên nghiệp khi họ đến hiện trường.
Kiểm Tra, Bảo Trì Và Đánh Giá Định Kỳ
Công tác PCCC không phải là nhiệm vụ một lần mà là một quá trình liên tục. Chủ cơ sở cần thiết lập lịch kiểm tra, bảo trì định kỳ toàn bộ hệ thống và thiết bị PCCC (bao gồm cả thiết bị truyền tin báo cháy CBXstd), hệ thống điện, gas. Duy trì sổ sách ghi chép đầy đủ về các lần kiểm tra, bảo trì, huấn luyện và diễn tập để phục vụ công tác thanh kiểm tra của cơ quan chức năng. Định kỳ đánh giá lại các rủi ro PCCC của cơ sở để điều chỉnh và bổ sung các biện pháp phòng ngừa phù hợp với tình hình thực tế.
Nâng Cao An Toàn Toàn Diện Và Tuân Thủ Pháp Luật
PCCC cho nhà hàng, quán ăn, quán cà phê là một yếu tố không thể thiếu trong vận hành kinh doanh. Đầu tư vào PCCC không chỉ là tuân thủ pháp luật mà còn là đầu tư vào sự an toàn của con người, sự ổn định của hoạt động kinh doanh và uy tín của thương hiệu. Bằng cách thực hiện đồng bộ các biện pháp phòng ngừa, trang bị đầy đủ thiết bị, nâng cao ý thức và năng lực ứng phó, các cơ sở F&B có thể giảm thiểu tối đa rủi ro cháy nổ, tạo dựng một môi trường an toàn, chuyên nghiệp và bền vững.
